Het Koningsplein en Oranjeplein lagen tot de jaren 1930 in het winterbed van de Maas. In het gebied lag een oude rivierarm, die bij hoog water onder water liep, waardoor een groot deel van de bebouwde oostoever van Maastricht door het Maaswater werd omsloten.

Bij de werkverschaffing tijdens de crisisjaren 1930-1940 werd de overlaat gedempt met behulp van leem, afkomstig uit een groeve in Heer. 

Koningsplein

De westelijke bebouwing van het Koningsplein was voor een deel al voor de Tweede Wereldoorlog ontstaan en bestaat uit een mengeling van witgepleisterde herenhuizen en etagewoningen. Aan het door egalisatie ontstane plein werd in 1949 de eerste moderne galerijflat van Maastricht gebouwd, de Gemeenteflat van architect Frans Dingemans. Het gebouw uit 1948 is ontworpen vanuit een fascinatie voor de nieuwe bouwmethoden met betonelementen, gecombineerd met baksteen. De volumineuze galerijflat aan de noordzijde van het plein, Koningsresidentie, Koningspleinflat of ANWB-flat genoemd, kwam in 1962 tot stand.

Bevrijdingsmonument

In mei 1947 werd besloten dat het gedenkteken een plaats zou krijgen op het Koningsplein in Maastricht. Een jaar later kreeg de Limburgse beeldhouwer Charles Eyck  de opdracht een monument te ontwerpen. Hij kreeg in 1951 groen licht om zijn ontwerp van een meer dan levensgrote mensengroep uit te voeren. Een tijdelijk atelier werd ingericht in de St. Andrieskapel in Maastricht. Het monument bestaat uit een beeldengroep van acht mensfiguren die het moment verbeelden dat de Amerikanen de stad introkken, waarbij sommige beelden een meer symbolische betekenis hebben. Centraal figuur is een Amerikaanse soldaat die het V- teken maakt (vrijheid). Verder zijn te zien: een arbeider met een hamer (wederopbouw), een man met verbroken ketens (verzet), twee dansende kinderen met hun moeders, waarvan één een kind tegen zich aandrukt (genegenheid), en een treurende vrouw die zich enigszins heeft afgewend (rouw).

De circa tweeënhalve meter hoge beeldengroep staat op een voetstuk van circa anderhalve meter hoog. Het voetstuk is gemaakt van beton en voorzien van een cementlaag. In reliëf zijn in de rand onder andere een blad, bloemenranken, een ster, een haan, een Franse lelie, een bizon, een adelaar en een klimmende leeuw afgebeeld. Voor het monument is een bronzen schaal geplaatst, waarin het bevrijdingsvuur kan worden ontstoken.  Op zaterdagmiddag 13 september 1952 werd het monument onthuld. 

Oranjeplein

Net als aan het Koningsplein, bestaat ook de westwand van het Oranjeplein deels uit woonhuizen uit de jaren 1930. Aan de oostzijde van het plein, langs de Nassaulaan en omgeving, bouwde Theo Boosten (zoon van Alphons Boosten) in de jaren 1950 enkele woon- en onderwijsgebouwen, zoals het flatgebouw Oranjestaete uit 1956. Gerard Holt, hoogleraar te Delft en partner van Bernard

Bijvoet, ontwierp in 1960 de torenflat die bekend staat als Oranjepleinflat, een gebouw waarvan het betonskelet duidelijk zichtbaar is gelaten. De twee verticaal geplaatste schijven waaruit de flat is opgebouwd, zijn zodanig geplaatst dat de balkons van alle appartementen min of meer naar het zuiden zijn gericht. Begin jaren 1960 werd de bebouwing rondom het plein voltooid.